ظن صرفظن صِرف، به‌معنای حکم غیر جازم به ترجیح یکی از دو طرف نقیض با تجویز طرف دیگر است. ۱ - انواع ظنظن بر دو معنا اطلاق می‌شود: ظن مقابل یقین و ظن صِرف. ظن مقابل یقین شامل سه قسم است: ظن صِرف، جهل مرکب و اعتقاد تقلیدی. ۲ - شروط تحقق یقینتوضیح اینکه تحقق یقین، منوط به تحقق سه شرط است: ۱. جازم بودن حکم؛ ۲. مطابقت حکم با واقع؛ ۳. استناد حکم به علت و سبب آن. اگر این سه شرط در حکمی جمع نباشد، به آن حکم «ظنی» گویند (و مراد از «ظنّ مقابل یقین» همین معناست). اکنون اگر شرط اول منتفی باشد آن را «ظن صِرف» گویند و اگر شرط دوم منتفی باشد آن را «جهل مرکب» گویند و اگر شرط سوم منتفی باشد آن را «تقلید» گویند. ۳ - توضیح اصطلاحبنابراین، ظن صِرف عبارت است از: حکم غیر جازم که یکی از دو طرف نقیض، نزد ظان رجحان دارد، اما احتمال طرف مقابل را هم می‌دهد. سبب رجحان، گاهی شهرت حقیقی و گاهی استناد مطلب به اشخاص صادق و فرزانگان و گاهی امر دیگری مثل تواتر و تجربه اکثری، و حدس و تواتر غیر یقینی است. آنچه در قضایای مظنونات (که ماده صناعت خطابه‌اند) از ظن اراده شده است، «ظن صِرف» است. [۲]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۷۳.
۴ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • مظفر، محمدرضا، المنطق. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ظن صِرف»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۲. |